متن سخنرانی وزیر محترم دادگستری

         محور های سخنرانی  :

         1-اهمیت و شیوه های ارتباطات

            2-روابط رسانه ای در بخش قضا

«بسم الله الرحمن الرحیم»

با عرض سلام خدمت حضار محترم، اساتید گرانقدر، مسئولین و مدیران و کارشناسان محترم داخلی و خارجی، اصحاب ارجمند عرصه رسانه و خبر و همه عزیزانی که در این گردهمایی ارزشمند شرف حضور دارند. از اینکه توفیق یافتم تا دقایقی چند در محضر شما بزرگواران ایراد سخن نمایم، بسیار مفتخرم و امیددارم در این مجال با توجه به بضاعت مزجات، و به عنوان یکی از خدمتگزاران  ملت شریف ایران بتوانم به نکات در خوری پیرامون اهمیت و شیوه های ارتباطات به ویژه روابط رسانه ای در بخش قضا بپردازم.

استحضار دارید که وسعت پهنه زیست اجتماعی در جهان امروز، سطوح تماس افراد را در اشکال ابتدایی که در گذشته مرسوم بود، کاملا دگرگون ساخته و اندیشیدن به شیوه های کم هزینه تر، موثرتر و کار آمدتر را ضرورت بخشیده، به نحوی که اطلاع رسانی در این مسیر با دگرگونی های ژرفی مواجه گردیده است.

از همین رو یکی از مشخصه های جهان معاصر ذهینت رسانه ای است. بدین معنا که افکار و رفتار عمومی تحت تاثیر القاء امواج رسانه ای فراگیر می باشد و ذهنیت ها ، بی آنکه مواجهه مستقیم با اشیاء و حوادث پیرامونی داشته باشند با تفسیر ها و تحلیل های رسانه ای مواجه می شوند و بر داوری در مورد وضعیت های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مبادرت می نمایند. در چنین شرایطی ذهنیت و داوری افراد در خصوص وضعیت سازمانی و جامعه، بی درنگ به فرایند انتقال اخبار و تصمیم سازی وابسته می شود و دیگر همچون گذشته تلاش های کاملا شخصی  قادر نخواهند بود تا اطلاعات لازم و طبقه بندی شده را در اختیار قرار دهند. بنابراین اتصال به شبکه های اطلاع رسانی و ارتباط با سرچشمه های اطلاعاتی، دیدگاهها و قضاوتهای افراد را تعیّین و سمت و سو می بخشد. عینیت این داوری ها گاه با واقعیت منطبق است و گاه بر تحلیل های صرف رسانه ای استوار است و شاید بعضا نتوان، ما به ازای واقعی برای آنها پیدا نمود. گاهی نیز تحلیل های   رسانه ای به پیش فرضهای سیاسی و جهت گیری های گروه بندی شده ابتناء دارد و این امر خود انحراف ذهنیت ها را از پیگیری مسیر درست حوادث تشدید می کند و به تبع آن داوریهای ناصوابی را از تحلیل وضعیت عمومی کشور ها بدست می دهد.

پس آنچه که یک جامعه را از مواجهه با آسیب های فوق مصون خواهد داشت، هوشیاری و تعهد رسانه ای است. به عبارت دیگر اگر چه توسعه یک کشور نیازمند اطلاع رسانی سنجیده و راه گشاست و در تولید انگیزه، کارایی و شفاف سازی عملکرد سطوح مختلف تاثیر دارد اما آنچه که موجب انسجام جامعه شده و باور عمومی را به رسانه ها افزایش می دهد هوشیاری و تعهد رسانه ای است. بدیهی است اگر این هوشیاری و تعهد نباشد عدم اعتماد مردم به سطوح مختلف تصمیم گیری در کشور تسری پیدا کرده و ارزشها، باورها و فرهنگ جامعه دچار انسداد یا گسیختگی می گردد.

لذا می توان نتیجه گرفت که کارکرد رسانه ها به مانند کارکرد یک دانشگاه عمومی است که هم باید کار فرهنگی، تربیتی، سیاسی و اجتماعی و علمی انجام دهند و هم ارزشها و باورهای یک ملت را با شجاعت و روشن بینی صیانت نموده و اعتلا بخشند تا در پناه آن وحدت و انسجام ملی تقویت شود.

شرط لازم برای نیل به این مهم آن است که اساسا به قداست و اهمیت عمل رسانه ای واقف باشیم. این قداست و اهمیت در یک جامعه اسلامی تبلور جدی تری دارد چرا که رسانه ها زمینه سازان ظهور حقانیت و زدودن غبار باطل هستند و مدیران و مسئولان رسانه ها با پالایش اخبار سره از ناسره و دیده بانی اخبار، نه تنها به فعالیتی حرفه ای که به انجام وظیفه ای الهی مبادرت نموده و مانع بروز هرج و مرج، بی اعتمادی و بی اخلاقی های مرسوم در جوامع غربی می شوند.

با نگاهی به تاریخ اسلام در می یابیم که اگر چه در آن زمان ابزارها و تجهیزات پیشرفته رسانه ای مانند امروز وجود نداشته ولی منبرها و خطابه های مربوط به اعمال عبادی سیاسی ، نمازجمعه و جماعات و اجرای   

خطابه های محرک و مورد نیاز جهت آگاهی و هدایت مردم (که براندازی حکومتهای طاغوتی و باطل یکی از آن بوده است) خود به مثابه یک رسانه عمل می کرده است. به عبارت دیگر ائمه اطهار(ع) با حضور پررنگ و اثر گذار خود در این اعمال، پیامهای راستینی را به جامعه انتقال می دادند و جهت گیری های فرهنگی و ارزشی جامعه را سمت و سو می بخشیدند. از این رو می توان گفت که عمل رسانه ای عملی مقدس است که خود ریشه در رسالت انبیاء و ائمه اطهار(ع) دارد.

از تحلیل فوق می توان چنین نتیجه گرفت که هسته مرکزی عمل رسانه ای باید اخلاق باشد و این یعنی همان هدف اصلی دین و بعثت نبی مکرم اسلام که می فرماید «انی بعثت لا تتم مکارم الاخلاق» یعنی هدف خود را از رسالت الهی، حاکمیت اخلاق بر جامعه ذکر می کند. حاکمیت اخلاق بر ذهن و اعمال رسانه ای ضمن آنکه موجبات پرورش جامعه را در مسیر تعالی که تنها هدف خلقت است فراهم می سازد، سبب می شود تا اطلاعات مفید و ضروری با رعایت اصل صداقت و درستی تفسیر، به جامعه ارایه شود.

در اینجا صداقت و درستی تفسیر همان امانتداری است، امام صادق(ع) می فرماید: همانا خداوند عزوجل هیچ پیامبری را مبعوث نکرد مگر آنکه راستگو و نسبت به امانت، امانتدار باشد چه با انسانهای خوب و چه با انسانهای بد.

نکته دیگر توجه ویژه به مراکز اطلاع رسانی است از آنجا که رسانه ها در شناساندن شایستگی ها نقش اساسی ایفا   می نمایند، لذا تاسیس و اصلاح مراکز اطلاع رسانی با دقت و حساسیت و به کار گماردن انسانهای متعهد و دلسوز با هدف اشاعه اخلاق اسلامی سبب می شود تا جامعه نیز خود را با آن تطبیق دهد. چرا که رسانه های جمعی ضمن آنکه زبان گویای مردم و حکومت هستند با القاء درست مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی سبب می شوند تا جهت گیریهای انحرافی از بین رفته و با افزایش قدرت انتخاب مردم آگاهی آنان در گزینش اهداف و رویکردهای صحیح افزایش یابد.

در این میان بهترین رسانه آن است که منافع عمومی را در نظر بگیرد، از مردم و برای مردم باشد و در بحرانها و شرایط  مختلف بتواند موجبات آرامش و دلگرمی و نشاط مردم را فراهم سازد. رسانه ها باید در جهت بهبود و ساماندهی امور حرکت مثبت انجام داده و تصمیم سازی نمایند. بر همین اساس  باید ها و نباید ها در این عرصه شایسته تبیین و شفاف سازی است. قلب حقایق، تحریف ها، غلو و اغراق، جانبداری به ناحق از افراد یا گروههای خاص، ترویج باطل، ایجاد تنش و جنگ های روانی، تفرقه های داخلی، تعرض به آبروی افراد، تبلیغ و چهره سازی اشخاص و گروههای منحرف از نبایدهای رسانه ها و توجه به تطهیر نفس و طهارت روح مخاطبان، بیان حقایق و واقعیت ها در حد مقدور، ایجاد امید و نوید و تقویت روحیه شهامت ، شجاعت، و شهادت طلبی ، تربیت و رشد مخاطبان، افشای توطئه دشمنان و هوشیاری رسانه ای و اطلاعاتی،امانتداری اخبار، ترویج ارزشهای ناب اسلامی، رعایت بیت المال و حق الناس و معرفی الگوهای ارزشمند اخلاقی و اجتماعی در شمار  بایدهای رسانه ای خواهد بود.

رسانه ها همچنین باید با انجام فعالیتهای به موقع و هوشیارانه هجمه های رسانه ای غرب و دشمنان اسلام را دفع نمایند. به عبارت دیگر باید گفت اگر چه کار رسانه ای به خودی خود پیچیده و حساس است اما این عمل در ایران به دلیل فشارها و فرصت طلبی های دشمنان در عرصه های بین المللی بسیار پر اهمیت تر و پیچیده تر خواهد بود.

توجه به این نکته مهم بارها مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده است که امروز مراکز قدرت طلب اقتصادی و سیاسی دنیا برای تولید پیامهای خود، جهت دادن به افکار عمومی جهان و تسخیر اذهان ملت ها   سرمایه گذاری های عظیمی کرده اند که انقلاب اسلامی و ملت ایران جزو اهداف اصلی آنان به شمار  می روند و مقابله با این هجوم خبری وظایف سنگینی را بر دوش اصحاب رسانه های کشور، نهاده است. 

خداوند در قرآن می فرماید: (یا ایها الذین آمنوا ان جاءکم فاسق بنباء فتبینوا ان تصیبوا قوما بجهاله فتصبحوا علی ما فعتلم نادمین) 6 حجرات

یعنی ای کسانی که ایمان آورده اید اگر فاسقی برای شما خبری آورد ، بررسی و تحقیق کنید تا مبادا گروهی را به نادانی آسیب رسانید آن گاه از کردار خود پشیمان گردید.

امروز رسانه های ما با ماموریتی تاریخی، باید هوشیاری تمام عیاری داشته باشند چرا که گاه یک غفلت یا یک اشتباه به ظاهر کوچک ممکن است منافع ملی را به مخاطره افکند.

در شرایط فعلی یکی دیگر از مواردی که پیچیدگی و حساسیت رسانه ای را در کشور، افزایش می دهد، وجود      رقبای  قدرتمند آنان در سطح بین المللی است. چرا که امروز مرزها برای کار رسانه ای برداشته شده و محدودیت ها را در عرصه ها داخلی و خارجی از بین برده است . لذا تجهیز نرم افزاری و سخت افزاری    رسانه ها و استفاده از روز آمدترین ابزارها در شرایط فعلی بیش از پیش باید مد نظر قرا گیرد.

درک به موقع و تحلیل پدیده ها نیز یکی از کارکردهای مهم رسانه هاست که می توان از آن به عنوان هوشمندی رسانه ای یاد کرد. به عنوان مثال در شرایط فعلی در یک سوی معادلات جهانی ملت ایران و ملت های آزاده جهان حضور دارند و در سوی دیگر استکبار و قدرت های سلطه گر قرار دارند که همین امر باعث شده ملت های آزادی طلب به دنبال آزادی، حاکمیت ملی، عدالت و عزت گام بردارند، امروز بحمدا...  انقلاب اسلامی ارزشهای اسلامی و مطالبات مردمی را در ملت ها زنده نموده، و راه آنها را تغییر داده است. بنابراین شایسته است اصحاب رسانه ها در حوزه دیپلماسی رسانه ای نیز با هوشمندی و دقت نظر لازم، صحنه را اداره کنند.

این هوشمندی در عرصه های داخلی نیز از اهمیت خاص خود برخوردار است. چرا که رسانه ها به عنوان حلقه ارتباطی بین حکومت و مردم مسئولیتی خطیر در فرایند دسترسی مردم به جریان آزاد اطلاعات و ارتباطات  و تحقق اصل پرسشگری و پاسخگویی و بسط فرهنگ نظارت مردم بر عملکرد مسئولین و نهادهای اجرایی دارند و این مهم در شرایط فعلی و در رابطه با بخشهای حساس اجرایی مانند قوه قضاییه دقت نظر بیشتری را طلب می کند.

ظرفیت های خبری قوه قضاییه امروز بیش از گذشته احساس می شود و این حساسیت و اهمیت اقتضا می کند تا برای پیشبرد امور حتی شهرستانها نیز اطلاعات دقیقی از حوادث سایر حوزه های قضایی داشته باشند تا تجربه های موفق قضایی منتقل شود و برخی ابهامات در افکار عمومی مرتفع گردد. البته گاه رسانه ها در مورد اطلاع رسانی برخی پرونده ها که آراء آنها قطعی نشده انتظاراتی دارند که این خود با اصل برائت منافات دارد.

در این خصوص به نظر می رسد تبصره 1 ماده 188 قانون آیین دادرسی کیفری مواضع را تا حدودی مشخص کرده است و مرزها را در خصوص اطلاع رسانی راجع به پرونده هایی که آراء آنها قطعی نشده تعیین نموده است.

شایان ذکر است که در نصوص قانونی نسبت به متهم کردن افراد به اموری که ثابت نشده قبل از دادگاه مطالب روشنی وجود دارد که بعضی از آنها مطلق و بعضی مقید هستند، لذا رسانه ها و مطبوعات هم نباید برای جلب مخاطب و مشتری حرفهای خلاف واقع بزنند.

همچنین به استناد ماده 697 قانون مجازات اسلامی هر کسی به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید و نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحا نسبت بدهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به یکماه تا یکسال حبس و 74 ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم می شود.

با این توصیف روشن است که خبرنگاران رسانه ها در چارچوب قوانین می توانند با حضور در دادگاه از جریان رسیدگی گزارشی مکتوب تهیه کرده و بدون ذکر نام یا مشخصاتی که معرف هویت فردی یا موقعیت اداری و اجتماعی شاکی و مشتکی عنه باشد منتشر نمایند و تخلف از حکم قسمت اخیر این تبصره در حکم افترا است.که اینجا دیگر حتی قید ماده 697 هم مطرح نیست یعنی همین که مطلبی با ذکر نام یا مشخصاتی که معرف هویت فردی یا موقعیت اداری و اجتماعی شاکی یا مشتکی عنه باشد و از جریان رسیدگی گزارش نماید منتشر شود این برای حکم افترا کافی است و قاضی دادگاه این را افترا محسوب می کند.

بدیهی است که ذات حرفه قضا از آنجا که با مصالح عمومی و خصوصی جامعه مرتبط است سبب می شود تا این مجموعه در عرصه اطلاع رسانی اخبار مربوطه با حساسیت و دقت نظر بیشتری وارد شود و بعضا ممکن است موانعی هم به لحاظ شرعی و قانونی وجود داشته باشد با این همه جایی که مصلحت و منفعت عمومی در چارچوب قانون و موازین شریعت اقتضا می کند، شایسته است تا به تبیین سیاست ها و توضیح عملکرد ها و رفع شبهات به نحو شفاف و هوشمندانه پرداخته شود چرا که گاهی همین سکوت می تواند موجبات برخی داوری های نادرست وکژاندیشانه را فراهم نماید.

البته خوشبختانه در دهه سوم حیات قوه قضاییه با پیدایش پایگاه خبری و تاسیس خبرگزاری های متعهد و معرفی سخنگو، مقوله اطلاع رسانی در این نهاد انتظام بیش از پیش یافته است.

بی تردید در دهه چهارم حیات قوه قضاییه و در دورانی که اقتدار و اعتماد عمومی دو راهبرد اصلی قوه قضاییه شمار می رود، توجه به نقش رسانه ها در کاهش دغدغه های عمومی و رفع شبهات و داوری های ناصواب بیش از دهه های گذشته مطرح است، و ظرفیت اخبار و اطلاعات در دهه حاضر ضرورت توجه به انتشار و پالایش برخی اخبار را خصوصا با هدف پیشگیری از سوء استفاده های احتمالی دشمنان در عرصه های بین المللی و تفرقه افکنی های داخلی، افزون ساخته است.دستگاه عظیم قضا به عنوان سکاندار عدالت، نیازمند رشد و آگاهی مردم نسبت به حقوق فردی و اجتماعی است. استقرار عدالت، پیشگیری از جرم و ارتقای سلامت جامعه جز با اعتلای دانش و هدایت افکار عمومی که مهمترین ابزار آن رسانه است امکان پذیر نیست.

در خصوص اخبار نیز بر این باورم که حساسیت حرفه قضا، اقتضا می کند تا سکوت و پرگویی هر یک به مقتضای خودش حساب شده باشد در غیر این صورت دامنه ابهامات، شبهات و نتیجه گیری های غیر صحیح را وسعت می بخشد. بنابراین اعلام مواضع دقیق قوه قضاییه و راهبرد شفاف این دستگاه عظیم در زمینه اطلاع رسانی می تواند در حیطه بندی اخبار و تعامل با رسانه ها کارگشا باشد.

با این همه شایسته است مطبوعات و اصحاب رسانه ها نیز شیوه تعامل خود با قوه قضاییه را دقیقا برمبنای قانون مطبوعات و رعایت مفاد قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری استوار نموده و از انتشار اخبار ناصحیح و یا

اطلاعاتی که ایجاد التهاب در جامعه نموده و امنیت روانی کشور را بر هم می زند اجتناب نمایند چرا که مرجع رسیدگی به قانون گریزی و بداخلاقی های مطبوعاتی همین قوه قضاییه خواهد بود!

در پایان ضمن درود بر روان پاک شهدای گرانقدر 8 سال دفاع مقدس به ویژه  شهیدان بالا مقام عرصه خبر و اطلاع رسانی که با خون خویش جوهر قلم  انتقال اخبار  را برای پیروزی حق بر باطل زنده و تازه نگه داشتند،  از تمامی مسئولین و عناصر دلسوز، متعهد، مومن و سخت کوش عرصه خطیر اطلاع رسانی که با حضور آگاه و هوشمندانه خود موجبات پیشرفت، آبادانی و اعتماد مردم به نظام را فراهم نموده، و با تعامل وثیق و سازنده خود با دستگاههای اجرایی کشور، فرایند تصمیم سازی را با توجه به انتظارات مردمی در جامعه تسهیل می بخشند، صمیمانه تشکر و قدردانی    می نمایم. از درگاه باریتعالی آرزو دارم تا روزی با تاسیس پایگاه اطلاع رسانی قدرتمند و جامع مسلمانان، اتحاد اسلام به نقطه ای برسد که هیچ طاغوتی مجال توطئه و تفرقه نیابد .با امید به روزی که با ظهور امید منتظران حضرت صاحب الامر مهدی موعود(عج) غبار و پرده سیاه باطل زدوده شود و خورشید تابناک اسلام بر تمامی جهان روشنی افکند.

انشاءا...